Op pad in Rotterdam

Crooswijk

 


Met de ontwikkeling van Crooswijk werd vanaf 1864 door particulieren een begin gemaakt. Dit was direct na de voltooiing van deCrooswijksesingel in 1862, die in het kader van het waterplan van Rose was aangelegd. De wijk werd, tegen de bedoeling van het plan in, buiten desingelgordel aangelegd. De ontwikkeling startte midden in het polderland, zonder riolering, gas of elektriciteit met veel goedkope rug-aan-rug woningen. Dit nog te zien aan de dicht achter elkaar liggende straten. Deze huizen moestenvoorzien in de toenemende vraag naar woonruimte door de aanzwellende arbeidersbevolking. Langs de singels echter, in lijn met de randvoorwaarden diede gemeente stelde aan het waterproject werden duurdere en voornamere huizen gebouwd. In Crooswijk was de vraag hierna niet erg groot.  In Crooswijkwerden ook bedrijven gevestigd die in de oude stadsdriehoek minder gewenst waren, zoals de brouwerij van Heineken in 1873. Later, in 1883, werden ook het abattoir en de veemarktnaar Crooswijk verplaatst. Ook vestigde Cornelis Jamin hier zijn Stoomfabriek van Banket- Koek- en Suikerwerken.    

De naam Crooswijk gaat verder terug. Omstreeks 1337 komt de heer Van Voorne voor als eigenaar van het huis of hofstede te Crooswijk. Dit huis is later in bezit van de graaf van Holland gekomen. Het stondwaarschijnlijk op de plaats van het oude Duifhuis, een toltoren die door de Romeinen was gesticht. Het huis werd gesloopt nadat de gemeente Rotterdam in1828 de buitenplaats aankocht en er  in 1832 een begraafplaats aanlegde, de huidige Algemene Begraafplaats Crooswijk. Directe aanleiding voor de aanleg vande begraafplaats was een cholera-epidemie die de stad dat jaar teisterde. Later in 1875 werd in Crooswijk ook de Rooms-Katholieke begraafplaats Sint Laurentiusgesticht, gelegen aan de Rusthoflaan. 

De Crooswijksesingel is net als de andere singels uit het waterproject ontworpen in samenwerking met landschapsarchitecten vader en zoon Zocher. Aan de zuidzijde van de  singel (Crooswijksekade) stond deoudste bebouwing, maar die is in de jaren 80 van de 20e eeuw verdwenen in het kader van de stadsvernieuwing. Langs de Noordzijde staat nog steeds  deoude reeks woonhuizen voor de beter gesitueerden. De aanleg van de singel kwam voor de wijk op het juiste moment. Zonder de singel zou de wijk alleen uitarbeiderswoningen en fabrieken hebben bestaan. Met de singel kwam er ook groen en duurdere bebouwing in de wijk.

Door de stadsvernieuwing maakt de gesloten bebouwing in de wijk plaats voor een nieuwe open  stedenbouwkundige struktuur. De oudearbeiderswijk werd opengebroken, de grote fabrieken werden gesloopt en het groen van de singel werd in de wijk voortgezet.

Crooswijk bestaat uit twee delen. Oud-Crooswijk en Nieuw-Crooswijk. Oud-Crooswijk ligt ruwweg tussen de Goudse Rijweg en deCrooswijkse straat. Zoals de naam suggereert is dit het eerste deel van Crooswijk dat vanaf 1864 is ontstaan. Ooit was dit deel van Crooswijk bekend omzijn militaire traditie. Het Schuttersveld werd sinds 1864 gebruikt als excercitieterrein voor de Schuttersvereniging, die door dichter Koos Speenhoffis vereeuwigd  in het lied "Daar komen de Schutters". Na de opheffing van de schutterij in 1904 werd het Schuttersveld gebruikt door hetKorps Mariniers. Veel straatnamen in Crooswijk hVm Heinekenbrouwerijerineren aan het militaire verleden, zoals de Excertieveld, Tamboerstraat en Pijperstraat. Crooswijk wordtal gauw een echte arbeidersbuurt. Van arbeidersbuurt verwordt de wijk tot achterbuurt. Deze situatie duurt voort tot na de tweede wereldoorlog. De wijkwordt niet geraakt door het bombardement en moet veel dakloos geworden Rotterdammers opnemen. Na de oorlog gaat de aandacht vooral uit naar dewerderopbouw en wordt Crooswijk - net als het Oude Westen - vergeten wat de behoefte aan stedelijke vernieuwing betreft. De kwalitateit van de woningen isslecht, maar de prioriteiten van de gemeente liggen bij de wederopbouw. Pas in de jaren 80 van de 20e eeuw wordt er pas stadsvernieuwing toegepast inOud-Crooswijk. 

Nieuw Crooswijk ontstaat aan het begin van de 20e eeuw en ligt tussen de Crooswijkesetraat en de Algemene begraafplaats. Voor NieuwCrooswijk wordt een ingrijpend herstructureringsplan uitgevoerd. Het overgrote deel van de woningen zal worden gesloopt en de wijk zal volgens plan een  meer gemengd sociaal-economisch karakter krijgen. Hiervoor wordt een injectie van middeninkomens voorzien door het bouwen van koopwoningen in hetmiddensegment. Om dit te bereiken moest het overgrote deel van de kwalitatief nog uitstekende, goedkope huurwoningen worden gesloopt.  

Crooswijk is voornamelijk een woonwijk. Lange tijd een arbeiderswijk, aanvankelijk met name voor de werknemers van de in de wijkgevestigde fabrieken. Later stromen veel buitenlandse werknemers de wijk in, aangetrokken tot de lage huren van de woningen in de wijk.  Hoe deherstructurering van Nieuw-Crooswijk gaat uitpakken is nog de vraag.