d>

100 jaar architectuur in Rotterdam

1961: Woonhuis Van Buchem

J. Bakema

Het architectenbureau van Jo van den Broek en Jaap Bakema was in de jaren vanaf de jaren '50 tot ver in de jaren '70 van de 20e eeuw toonaangevend in Nederland en zeker in Rotterdam. Deze modernisten zijn sterk verbonden met de Nederlandse en Rotterdamse naoorlogse wederopbouw. Op het hoogtepunt begin 70'er jaren had het bureau 220 medewerkers en had het aan 2700 projecten gewerkt. In 1948 vroeg Van den Broek  Bakema als compagnon ter vervanging van zijn zieke compagnon Jan Brinkman. Beide architecten kunnen tot de functionalisten of modernisten worden gerekend, maar er waren zeker verschillen. Waar Van den Broek een  rationele, analytische aanpak voorstond, was Bakema meer bevlogen idealist, een kunstenaar, die zichzelf meer een beeldende vorm van het functionalisme toeschreef. Hij hield van grote contrasten en grootschaligheid. Het verschil tussen beiden komt het meest tot zijn recht in de vrijstaande woonhuizen die ze, min of meer apart van elkaar, ontwierpen. De verschillen tussen het serene eigen huis van Van den Broek, "Ypenhof" en bijvoorbeeld de massieve Villa van Buchem van Bakema spreken boekdelen. Vrijstaande huizen waren zeldzaam in het oevre van deze architecten. Zij blonken meer uit in grote projecten als winkelcentra (Lijnbaan), woonwijken (Alexanderpolder, Het Dorp,  't Hool), kerken, warenhuizen (Ter Meulen) en publieke gebouwen (stadhuis Terneuzen, Aula TU Delft). In de vrijstaande huizen komen hun architectonische idealen het meest intensief tot uiting. 

Van den Broek en Bakema hadden aan de Oude Binnenweg een pand ontworpen voor het Warenhuis Ter Meulen (in combinatie met winkels voor Wassen en Van Vorst). Voor het bedrijf werd ook een bedrijfspand voor de postorderdivisie in de Spaanse Polder gerealiseerd. Directeur Van Buchem van Ter Meulen Post wilde voor zijn woonhuis dezelfde zeggingskracht als voor het warenhuis en gaf Bakema de opdracht. De villa staat in een villa wijkje aan de Noordrand van Hillegersberg, ten oosten van de Mozartlaan. Door gelijkgestemdheid van de opdrachtgevers ontstond hier een modernistische enclave van villa's. Naast Van den Broek en Bakema, werden hier ook ontwerpen van Van Tijen, Maaskant, Bakker en Groosman gebouwd. 

De referentie aan het warenhuis komt het meest tot uitdrukking in de horizontale geleding van de villa en het open karakter van het interieur. De villa is in een atriumvorm gebouwd, waarbij de de zuidzijde is open gelaten. Aan de straatzijde zijn de gevels nogal gesloten, aan de tuinzijde opent de gevel zich zodat de binnenruimte soepel overloopt in de buitenruimte (net als bij het warenhuis). In de horizontale geleding van de gevel, is het onderste deel gemetseld of beton en het bovenste deel van hout. Deze delen worden gescheiden door glasstroken, die variëren in hoogte, afhankelijk van de functie van de ruimte erachter. Slechts bij de slaapkamers is die scheiding afwezig. De daklijn en de vloer bestaat uit verschillende niveaus. Vloer en plafond zijn meestal van de zelfde materialen. De interne structuur is zeer open. De woonruimten staan haaks op elkaar, maar omdat de gevels aan de atrium zijde uit glas en schuifpuien bestaat is alles goed te overzien. Binnen worden deuren zoveel mogelijk vermeden en slaapkamer deuren reiken tot het plafond, zodat in geopende toestand er niet lijken te zijn. Mede doordat de vloeren door de glazen pui enkele meters door de buitenruimte in doorlopen is de overgang tussen binnen en buiten zeer geleidelijk. De open haard is zowel binnen als buiten te gebruiken. 

Tegenwoordig is de villawijk behoorlijk volgebouwd, hebben eigenaren in veel gevallen hun huis door middel van schuttingen of overdadig groen aan het zicht onttrokken. Een aantal oorspronkelijke ontwerpen zijn verwaarloosd of weinig fijnzinnig verbouwd. Sommige ontwerpen zijn zelfs afgebroken en vervangen. Het woonhuis Van Buchem lijkt de tand des tijds goed te hebben doorstaan. Hoewel het niet zo'n bekend werk van Bakema is, laat het als "statement" de essentie van zijn architectuur het best zien. 

 


Ook opgeleverd in 1961:

Kantoorgebouw Müller Thomsen H.A. Maaskant
Verzamelgebouw H.A. Maaskant
Kantoor de Utrecht J. Oud
Tweede Chr. Technische School De Vaan Leo de Jonge

 

Andere projecten van Van den Broek en Bakema:

In Rotterdam:

Warenhuis Ter Meulen/Wassen/Van Vorst 1951
Lijnbaan 1953
Werkplaatsengebouw HAL (Las Palmas) 1953
Bioscoop 't Venster 1953
Meubelwarenhuis De Klerk 1954
Schoenenmagazijn Huf 1954
Galeries Modernes 1957
Montesori lyceum 1960
Centrale Bibliotheek 1983

 

Elders:

Ketelhuis Delft 1957
Winkelcentrum Nagele 1957
Woonhuis Wierenga Middelharnis 1957
Wereldomroep Hilversum 1961
Gereformeerde Kerk Nagele 1962
Aula TU Delft Delft 1966
Faculteit Bouwkunde Delft 1967
Hengelose Es Hengelo 1968
't Hool Eindhoven 1972
Raadhuis Terneuzen 1972
Hernesseroord Middelharnis 1974
Faculteit Civiele Techniek Delft 1975
Kernwandgebouw Tilburg 1975
Raadhuis Ede 1976



 

100 jaar Architectuur- overzicht
terug
verder