100 jaar architectuur in Rotterdam

1943: Plan Wereldhaven

Jan Wils

Al in 1940 begon stadsarchitect Witteveen te werken aan zijn wederopbouwplan voor Rotterdam. In zijn plannen speelden de zogenoemde Parkways een belangrijke rol. Deze moesten de natuurgebieden buiten het centrum, zoals het Kralingse bos en de Diergaarde, als het ware, de stad in trekken. De oostelijke Parkway moest fungeren als verbinding tussen het Kralingsebos en het Hofplein. Het moest een monumentaal en langgerekt park worden. Reeds voor de oorlog had Witteveen bij uitbreidingsplannen als Het Land van Hoboken, Blijdorp en het Diergaardeterrein zijn best gedaan om de stad groener te maken. Het plan Wereldhaven, gelegen tussen de Goudsesingel en de Warande, was een eerste invulling van de Parkway. Het plan was Witteveen's oogappel. Het bestond uit trapsgewijs oplopende stroken in noord-zuid richting, afgesloten door haaks hier op staande randbebouwing van zes lagen boven winkels. De strokenbouw en de groenvoorzieningen ertussen waren ingegeven door esthetische motieven, niet functionalistische (bezonning). Het Plan Wereldhaven wordt fel bekritiseerd door modernisten van De 8 en Opbouw. Het verwijt is dat de principes van het Nieuwe Bouwen misbruikt worden voor effectbejag.

Het plan Witteveen wordt niet uitgevoerd, nadat het eveneens op grote kritiek was gestoten. Zijn opvolger Van Traa was altijd al tegen de Parkways geweest. Van Traa's Basisplan van 1946 ademt meer een modernistische sfeer en het groensysteem van Witteveen wordt teruggedrongen. Echter, het plan Wereldhaven was, als een van de weinige plannen, tijdens de bezetting al uitgevoerd. Daarom wordt deze Parkway, noodgedwongen, deels in de plannen opgenomen. Van Traa kon het moeilijk verkopen in tijden van woningnood een net opgeleverde wijk weer te slopen. De uitvoering van het Plan Wereldhaven was tijdens de bezetting vanwege tekorten door de bezetter gestopt. Het oostelijk deel is tussen 1946 en 1953 gebouwd naar ontwerpen van Bolten en Dürrer. Plan Wereldhaven ligt er nu, stedenbouwkundig, wat verloren bij als fragment van een niet uitgevoerd plan. De groenvoorzieningen hebben nu meer een functie voor de buurt dan voor de stad als geheel. Dit wordt nog verder versterkt door het afsluiten van de Goudse Rijweg voor doorgaand verkeer in de jaren zestig. Bij de sloop van het slachthuis en de veemarkt wordt de kans om het plan verder af te maken met een symmetrische woonbuurt niet opgepakt en kiest de stad begin jaren 80 voor een amorfe en schaalloze bebouwing, typisch voor die tijd.

Ook opgeleverd in 1943:

Stationsgebouw RTM Hoogvliet

Cornelis Elffers

Andere projecten van Jan Wils:

Elders