100 jaar architectuur in Rotterdam

1927: Hefbrug

P. Joosting

Het principe van de Hefbrug was al in het midden van de 19e eeuw in de Verenigde Staten ontwikkeld. In Nederland werden de meeste bruggen van dit type tussen de beide wereldoorlogen gebouwd, zoals de de Barendrechtse Brug, de Spijkenisserbrug en de drie bruggen over de Gouwe. De meest bekende is echter de Hefbrug over de Koningshaven in Rotterdam. Weinig bruggen inspireerden tot zoveel poëzie als deze brug. Joris Ivens maakte er in 1928 een fascinerende film met als titel "De Brug" van de brug in beweging. Later volgenden meer films van o.a. Paul Schuitema (1934), Hans Keller (1981) en Marijke Jongbloed (2001). Arij de Boode en Pieter van Oudheusden richtten uitgeverij De Hef op, met als eerste boek "De Hef, biografie van een spoorbrug" (1985), terwijl Cor Vaandrager er in 1975 al een boek aan wijdde. De duiksprong van de brug van Lou Vlasblom op 14 januari 1933 vergrootte de mythevorming. Een tweede duiker verongelukte enkele dagen later.

De Hefbrug verving in 1927 een draaibrug uit 1877, die door het intensiever wordende scheep- en treinverkeer voor te veel oponthoud zorgde. In de smalle doorvaart voeren meerdere schepen zich vast en in 1918 voer het Duitse schip 'Kanderfels' de complete draaibrug van de pijler. Dit laatste ongeval gaf de doorslag voor de aanleg van een hefbrug ter vervanging van de draaibrug. De brug werd ontworpen door P. Joosting, architect van de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij (HIJSM). Gelijktijdig werd ook de Koninginnebrug voor het wegverkeer vervangen, maar dat werd een basculebrug. De torens van de hefinstallatie zijn bijna 70 meter hoog en ter plaatse gebouwd. Tussen de torens bevindt zich het beweegbare deel, "de Val" genoemd, dat met behulp van contragewichten in de torens wordt gehesen en neergelaten. 

Twee keer raakte de Hef beschadigd: in de meidagen van 1940 en bij een aanvaring in 1978 door de Nedlloy Bahrein - tijdens haar eerste vaart vanaf de Scheepswerf Van der Giesen-De Noord. Toen de Hef in 1993 door de ingebruikname van de Spoortunnel zijn functie verloor, ontbrandde een strijd voor het behoud van dit industriële monument. Sinds 2000 is de Hef Rijksmonument. Als nieuwe functies voor de brug al een restaurant en een deelgemeentekantoor de revue gepasseerd, maar tot realisatie van de wilde plannen is het niet gekomen. 

 

Hef

Baken van vooruitgang
stompe ode aan het tijdsgewricht
der industriële revolutie
captains of industry en havenbaronnen

Holland Amerika Lijn en de Lloyd
een enkele reis 3e klasse Batavia
het Land van Hoboken en 
vliegveld Waalhaven

De jongen die nog vóór het bombardement
onder doodse stilte uit duizend kelen
van het hoogste punt de spoorbrug af
de Maas indook, of sprong

En die naar het schijnt nog
glashard leeft... De vólgende, ja
die viel hartstikke steendood
een stijlvast omen

Casper van den Berg
1945-1993

uit "Hé de Hef, een kranige brug"; samenstelling Aad Speksnijder met foto's van Hansje de Reuver. Rotterdam, 2000

---

Ook opgeleverd in 1928:

HBS Afrikaanderplein	A. van der Steur
Klooster en School Putselaan	E&H.Kraaijvanger
RK Kerk Vreewijk	H.P.J. de Vries
Portierswoning Ypenhof	W. Kromhout