100 jaar architectuur in Rotterdam

1925: Café de Unie

J.J.P. Oud

De kunstenaarsgroep "De Stijl" werd in 1917 opgericht door de schilders Piet Mondriaan en Bart van der Leck, de architect JJP Oud en de dichter/schilder Theo van Doesburg. Zij propageren hun denkbeelden in hun tijdschrift "De Stijl". De groep stond een universele Stijl voor, die een einde moest maken aan alles wat voorafging. Niet alleen in de schilderkunst en architectuur, maar ook in de literatuur en toegepaste kunst. Schrijvers als Bordewijk en de meubelmaker Rietveld worden tot de groep gerekend. Het gaat de Stijl om pure verhoudingen en harmonie door volledige abstractie. Composities bestaan horizontale en verticale lijnen, rechthoekige of vierkante vlakken in de primaire kleuren rood, blauw en geel en de niet-kleuren zwart en wit. In de schilderijen van Mondriaan is dat het duidelijkst zichtbaar. Ook muren moeten in orthogonale composities tot elkaar worden geplaatst. In plaats van een statische aaneenschakeling van ruimten, moet een Stijlgebouw bestaan uit een dynamisch stelsel van verschillende ruimten die geleidelijk en harmonieus in elkaar overgaan. Veel pure voorbeelden van De Stijl worden er niet gebouwd. Veel werd voortgeborduurd op de ontwerpen van Frank Lloyd Wright en Berlage, die een belangrijke inspiratiebron waren voor de Stijl-architecten, zoals Van 't Hoff, Wils en Oud. Naast het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht is de gevel van Café de Unie in Rotterdam het meest uitgesproken Stijl-ontwerp dat daadwerkelijk is uitgevoerd. In de jaren twintig verliet Oud de Stijl, omdat hij de beweging te star en onpraktisch vond voor de woningbouwprojecten waar hij zich op toelegde.

Café de Unie werd in 1925 gebouwd aan de Coolsingel. De asymmetrische vlakverdeling van de gevel en het gebruik van de primaire kleuren maken het een schoolvoorbeeld van Stijl-architectuur en toont de verwantschap met de schilderkunst van Mondriaan. De opschriften en lichtreclames zijn gebruikt als volwaardige architectonische middelen om de belangrijkste functie van de gevel te vervullen: aandacht trekken! Het gebouw is een replica van het origineel dat in 1940 in het Duitse bombardement verloren ging. Het herbouwproject werd geleid door Carel Weeber.

---

Ook opgeleverd in 1925:

Betonwoningen Stulemeijer	J. van Hardeveld
Drukkerij Wyt & Zn	W. Kromhout

Andere projecten van Oud:

In Rotterdam:

Woningbouw Spangen, Pieter Langendijkstraat 2 - 88	1920
Witte Dorp	1922
Woningbouw Tuschendijken, Kobellstraat, Van Duylstraat	1923
Directiekeet Witte Dorp	1923
Woningen Hoek van Holland	1926
Woningen Kiefhoek	1929
Spaarbank te Rotterdam	1957
Kantoorgebouw De Utrecht	1961

 

Elders:

Shell Gebouw	Den Haag	1946
Militair Ereveld Grebbeberg	Rhenen	1952
Nationaal Monument	Amsterdam	1956
Bio Vakantieoord	Arnhem	1960
Nederlands Congresgebouw	Den Haag	1963